Hangi projelerde SQL veritabanı tercih edilmelidir?

Veri yapısının net ve ilişkisel olduğu, tutarlılığın ve işlem güvenilirliğinin kritik olduğu banka sistemleri, muhasebe uygulamaları, stok ve fatura takip sistemleri gibi projelerde SQL veritabanları uygundur. ACID özellikleri sayesinde bu sistemler veri bütünlüğünü güçlü şekilde korur.

NoSQL veritabanları hangi durumlarda avantaj sağlar?

Veri yapısının esnek olduğu, şema değişikliklerinin sık yaşandığı ve yüksek trafik altında yatay ölçeklenebilirliğin önemli olduğu sosyal medya, gerçek zamanlı analitik, log toplama ve IoT gibi senaryolarda NoSQL veritabanları avantajlıdır. Farklı veri tiplerini hızlıca saklayabilmeleri ve kolay ölçeklenebilmeleri bu alanlarda büyük kolaylık sağlar.

SQL ve NoSQL aynı projede birlikte kullanılabilir mi?

Evet, modern mimarilerde sıkça hibrit yaklaşımlar kullanılır. Örneğin kullanıcı hesapları ve ödeme kayıtları SQL veritabanında tutulurken, kullanıcı aktiviteleri, loglar veya cache verileri NoSQL sistemlerde saklanabilir. Böylece hem güvenilirlik hem de esneklik bir arada sağlanır.

Veritabanları: SQL ve NoSQL Arasındaki Farklar

Veri, günümüzün dijital dünyasında neredeyse her şeyin temelini oluşturur. Web siteleri, mobil uygulamalar, sosyal medya platformları veya e-ticaret siteleri — hepsi arka planda milyonlarca veriyi işler. Bu verilerin düzenli bir şekilde saklanması, erişilmesi ve yönetilmesi için kullanılan sistemlere veritabanı (database) denir.

Başlangıçta veriler dosya sistemlerinde tutulurdu, ancak veri hacmi büyüyüp erişim ihtiyaçları karmaşık hâle gelince veritabanı yönetim sistemleri (DBMS) ortaya çıktı. Bu sistemler sayesinde artık veriler hem düzenli hem de güvenli biçimde saklanabiliyor.

SQL Nedir?

SQL (Structured Query Language), ilişkisel veritabanlarını yönetmek için kullanılan dildir. Veriler burada tablolar içinde, satır ve sütun yapısında saklanır. Her tablo belirli bir varlığı temsil eder: örneğin Müşteriler, Siparişler veya Ürünler gibi.

Bir SQL veritabanı, yapısal olarak bir Excel sayfasına benzer ama çok daha güçlüdür. MySQL, PostgreSQL, Oracle, SQLite gibi popüler sistemler SQL tabanlıdır. SQL veritabanlarının temelinde ACID ilkeleri yer alır: Atomiklik, Tutarlılık, İzolasyon ve Kalıcılık. Bu ilkeler sayesinde SQL sistemleri veri bütünlüğünü garanti eder.

SQL veritabanlarında yapılan dört temel işlem “CRUD” olarak adlandırılır:
Create (veri ekleme), Read (veri okuma), Update (veri güncelleme) ve Delete (veri silme). Örneğin bir müşteriyi eklemek için INSERT, verileri görüntülemek için SELECT, bir bilgiyi değiştirmek için UPDATE, ve silmek için DELETE komutu kullanılır.

SQL veritabanları, ilişkisel yapılar gerektiren sistemlerde — örneğin banka uygulamaları, fatura yönetimi veya stok takibi gibi düzenli veri akışı olan projelerde — tercih edilir.

NoSQL Nedir?

NoSQL (Not Only SQL), yani “Sadece SQL Değil”, daha esnek veri yapılarıyla çalışmayı sağlayan yeni nesil veritabanı modelidir. Geleneksel tablo yapısı yerine veriler; belge (document), anahtar-değer (key-value), graf (graph) veya sütun (column) yapılarında saklanabilir.

NoSQL sistemleri, büyük veri (big data) ve yüksek trafiğe sahip uygulamalar için idealdir. Twitter, Netflix, Amazon gibi şirketler, devasa verileri yönetmek için NoSQL teknolojilerini kullanır.

NoSQL veritabanlarının en önemli avantajı esneklik ve ölçeklenebilirliktir. Verilerin yapısı değiştiğinde tabloyu baştan tasarlamaya gerek yoktur. Yeni alanlar kolayca eklenebilir. Ayrıca veritabanı, dikey değil yatay ölçeklenebilir — yani daha fazla sunucu eklenerek performans artırılabilir.

Popüler NoSQL sistemlerine örnek olarak MongoDB, Cassandra, Redis, Firebase ve Neo4j verilebilir. Her biri farklı bir kullanım amacına yöneliktir: MongoDB belge tabanlıdır, Redis anahtar-değer yapısı kullanır, Neo4j ise ilişkileri grafik biçiminde saklar.

SQL ve NoSQL Arasındaki Temel Farklar

SQL, verileri ilişkisel tablolar halinde tutar ve her tablo belirli bir şemaya bağlıdır. Yani veri yapısı önceden tanımlanır. Bu düzenli yapı, veri bütünlüğü açısından büyük avantaj sağlar. NoSQL ise bu yapıya bağlı kalmaz; veriler daha serbest biçimde tutulabilir, her kaydın yapısı birbirinden farklı olabilir.

SQL sistemlerinde veri güvenilirliği (consistency) ön plandadır. ACID ilkeleri sayesinde bir işlem tamamlanmadan diğerine geçilmez. Buna karşılık NoSQL sistemleri, CAP teoremi doğrultusunda çalışır: tutarlılık (Consistency), erişilebilirlik (Availability) ve bölünmeye dayanıklılık (Partition tolerance). Yani NoSQL, her zaman verinin tamamen tutarlı olmasını değil, erişilebilir ve hızlı olmasını önceliklendirir.

SQL dikey olarak ölçeklenir, yani tek bir sunucunun kapasitesi artırılarak performans yükseltilir. NoSQL ise yatay olarak ölçeklenir; sisteme yeni sunucular eklenerek büyütülür. Bu nedenle yüksek trafiğe sahip modern sistemlerde NoSQL tercih edilir.

Hangi Durumda Hangisi Tercih Edilmeli?

Bir proje için veritabanı seçerken “hangi sistem daha popüler” değil, “hangi sistem ihtiyacı daha iyi karşılıyor” sorusu sorulmalıdır.

Veri yapısı düzenli, ilişkisel ve tutarlılığın kritik olduğu sistemlerde SQL en doğru seçimdir. Örneğin banka sistemleri, muhasebe yazılımları veya insan kaynakları uygulamaları gibi alanlarda SQL tercih edilir.

Veri dinamik, sürekli değişen ve çok büyük ölçekliyse NoSQL daha uygundur. Sosyal medya platformları, oyun sunucuları, e-ticaret siteleri veya IoT cihaz ağları gibi sistemlerde hız ve ölçeklenebilirlik daha önemli olduğu için NoSQL öne çıkar.

Basit bir örnekle düşünelim: bir SQL sorgusunda SELECT name, price FROM Products WHERE category = 'Electronics'; komutu belirli bir kategorideki ürünleri listeler. Aynı işlem NoSQL’de { category: "Electronics" } şeklinde yapılır — daha esnek ama yapılandırılmamış bir sorgudur.

Sonuç: Veri Dünyasında Doğru Seçim Stratejik Bir Karardır

Veritabanı, her yazılımın kalbidir. Doğru yapı seçilmezse performans, güvenlik ve esneklik sorunları kaçınılmaz olur. SQL düzenli, güvenilir ve tutarlıdır; NoSQL ise esnek, hızlı ve büyümeye açıktır.

Bugünün modern projelerinde çoğu zaman bu iki model birlikte kullanılır. Örneğin kullanıcı hesapları SQL ile yönetilirken, kullanıcı aktiviteleri NoSQL’de tutulur. Bu yaklaşım hem güvenliği hem de hızı bir arada sağlar.

Kısacası veritabanı seçimi bir teknik tercih değil, stratejik bir karardır.
Veriyi doğru yerde ve doğru biçimde tutan sistem, her zaman bir adım öndedir.